مدیریت پایگاه داده ها (چه داده های متنی یا تصویری یا غیره) شاید مهمترین كاربردی بوده است كه همواره از كامپیوترهای تجاری خواسته شده است. به همین دلیل در چند سال گذشته قبل از ظهور محیطهای مبتنی بر رابط گرافیكی شاهد حكومت زبان cobol بر امپراطوری كامپیوتر بودیم.

بعد از این امر ظهور برنامه dBase و فروش حیرت آور آن خبر از همین احتیاج مبرم به پایگاه داده ها می داد.
باز در این عرصه نیز شركت مایكروسافت بیكار ننشست و Access كه كاستیها و اشكالات برنامه های قبلی را برطرف نموده و كار با داده ها را به صورت فوق العاده ای راحت تر میکند عرضه کرد.

این برنامه كه همراه با كار در محیط كاملا گرافیكی ویندوز حتی قابلیت نصب در شبكه و internet را نیز دارد بدون شك یك نیاز شركتهای تجاری, برنامه نویسان, طراحان صفحات وب و حتی برای اشخاص معمولی برای كنترل داده ها و اطلاعات خود بوده است.

ما در این دوره آموزشی شما را با قابلیت access آشنا كرده و شاید اگر اغراق نكرده باشم شما را استاد این برنامه بی نظیر خواهیم كرد شما نیز لحظه به لحظه به آشنایی با قابلیتهای این برنامه مطمئنا مشتاق یاگیری هرچه سریع آن خواهید شد.
قابل ذكر است كه ما در این دوره برنامه اكسس 2000 را برای آموزش انتخاب كرده ایم كه البته نسخه های دیگر این برنامه فرق چندانی با نسخه 2000 آن ندارد و شما می توانید با یادگیری این نسخه با ان نیز به راحتی كار كنید. (البته توصیه خود من به استفاده از نسخه 2000 است)

آشنایی با اكسس

اكسس كه یكی از برنامه های موجود در بسته نرم افزاری آفیس( Microsoft Office ) است برای ساماندهی و كنترل و مدیریت پایگاه داده ایجاد شده است.
این برنامه دارای قابلیتهای بسیار است , مانند ایجاد صفحه ورود اطلاعات به شكل دلخواه.
به عنوان مثال وقتی شما می خواهید اطلاعات موجود در یك چك را در كامپیوتر خود ذخیره كنید شما با استفاده از برنامه اكسس می توانید صفحه ای درست همانند صفحه چك ایجاد كنید و اطلاعات را به صورت كاملا گرافیكی در آن وارد كنید.
شما پس از ایجاد پایگاه داده هایتان حتی می توانید از آنها گزارش گرفته و یا در بین اطلاعات خود جستجو كرده البته تمامی این امكانات را شما با دستان قدرتمند خود ایجاد خواهیدكرد.
از موارد استفاده برنامه اكسس به طور شهودی می توان به استفاده آن در قسمت حسابداری یك شركت و یا نگهداری اطلاعات اشخاص عضو در سایتتان و حتی نگهداری اطلاعات كارمندان (حتی عكس آنها) و موارد بسیار متنوع دیگر اشاره کرد.
شما پس از ایجاد این پایگاه داده حتی می توانید آن را در شبكه در اختیار دیگران قرار داده یا بر روی آن كلید رمز گذاشته یا حتی در سطح كاربران مختلف مقدار دسترسی هر كاربر را تعیین كنید.
روش ادامه درس ما در جلسات بعدی به صورت زیر خواهد بود:

روش ادامه درس ما در جلسات بعدی به صورت زیر خواهد بود:

ابتدا آشنایی با محیط اكسس و تسلط كامل بر آن
كار با help برنامه(به صورت مختصر)
آشنایی با پایگاه داده های نمونه
بررسی و كار با اجزای اصلی
طراحی یك پایگاه داده جدید
كار با جدولها
كار با داده ها
كار با بازجست ها ( Query )
كار با فرمهای ورود اطلاعات
كار با گزارشها
خودكارسازی با ماكروها
برنامه نویسی با مدولها
كاربرد پیشرفته اجزای اكسس
حفظ امنیت در پایگاه داده
كار با برنامه های كمكی اكسس

سوالات خود را به طور كامل بیان كنید تا امكان پاسخگویی به آنها باشد.

برای مطالعه ی این دوره ی آموزشی نیاز است کاربران محترم آشنایی مقدماتی با محیط Windows داشته باشند .
جهت نصب و اجرای نرم افزارهای Office که اکسس نیز شامل آن می شود ، نیاز به سیستمی با مشخصات ذیل می باشد :
– حداقل سیستم مورد نیاز پنتیوم 233
– 16 مگابایت Ram
– حدود 600 مگا بایت فضای آزاد

شروع کار با اکسس

در درس قبل با قابلیتها و كاربردهای اكسس آشنا شدید و ضرورت استفاده از این برنامه در جهات مختلف زندگی آشنا شدید و با توجه به كاركرد راحت اكسس و شی گرا بودن آن اكسس نسبت به برنامه های دیگر مدیریت پایگاه داده ها امتیازات بیشتری دارد.

مفهوم شی گرائی:

وقتی كه در مورد یك برنامه از مفهوم شی گرایی صحبت می كنیم یعنی در هنگام كار با آن همواره با شی های مختلف سروكار دارید و حتما لازم نیست كه زبان برنامه نویسی خاصی بلد باشید یعنی در واقع شی گرایی كنترل و مدیریت اشیا و نحوه قرارگیری آنها به جای استفاده از دستورات است. به عنوان مثال وقتی ما می خواهیم در محیطی مانند faxpro یك دكمه ایجاد كنیم كه هنگام فشاردادن آن اطلاعات كاربری مشتری در جدول ثبت شود باید دستورات بسیار پیچیده و ویژه ای بنویسیم ولی در محیط اكسس كافی است از قسمت ابزار با استفاده از شی دكمه (وسیله ای جهت ساخت دكمه های مختلف) این دكمه را به راحتی ایجاد می كنیم .

آغاز كار با اكسس:

شما بعد از نصب بسته نرم افزاری آفیس می توانید با رفتن به قسمت start سپس قسمت programs و انتخاب microsoft access وارد محیط اكسس شوید. البته بسته به نحوه نصب شدن برنامه ممكن است برنامه اكسس در قسمت ذكر شده نباشد و به صورت معمول این برنامه در این قسمت قرار می گیرد.

با وارد شدن به محیط اكسس با پنجره ای مانند شكل 21 ظاهر می شود كه به شما امكان می دهد تا آنچه را كه می خواهید انجام دهید انتخاب كنید.گزینه های موجود در این قسمت به ترتیب زیر است:

1- Blank access database : با استفاده از این گزینه شما می توانید یك پایگاه داده جدید ایجاد كنید. 2

– access database wizards : با استفاده از این گزینه شما می توانید با استفاده از جادوگر اكسس كه كار شما را بسیار آسانتر می كند یك پایگاه داده بسازید (بعدا به طور مفصل توضیح خواهم داد)

3- open an exiting file: با این گزینه شما می توانید پایگاه داده ای را كه قبل ایجاد كرده اید برای ایجاد تغییرات دوباره باز كنید.

4- از كادر زیر قسمت 3 شما می توانید پایگاه داده ای را كه به تازگی برروی آن كار كرده اید باز كنید. بعد از انتخاب گزینه مورد نظر شما باید با زدن Ok به مرحله بعدی بروید. اگر هر خواستید با زدن دكمه Cancel به محیط اكسس وارد شوید. (فعلا برای آشنایی با محیط اكسس Cancel را بزیند)
ضمن قابل ذكر است كه برای ساختن پایگاه داده جدید آنرا باید در همان ابتدا ذخیره كنید و اینگونه نیست كه بعد از پایان كار آنرا ذخیره كنید.

آشنایی با محیط كار:

محیط كار اكسس همانطور كه در شكل 22 می بینید بسیار شبیه محیطهای دیگر ویندوز است و كار با آن بسیار آسان است. حال به صورت كوتاه به معرفی قسمتهای مختلف محیط كار می پردازیم:

– میله عنوان (Title bar): عنوان پایگاه داده در حال كار در این قسمت ثبت می شود و همچنین كنترل پنجره اكسس از همین قسمت صورت می گیرد(چون فرض ما بر این است كه شما بر محیط ویندوز و كنترل پنجره ها مسلط هستید نیاز به توضیح بیشتر نیست)

2- میله منو (Menu bar): در این میله شما به وسیله منوهای مختلف اقدام به ایجاد. كنترل و ویرایش پایگاه داده می كنید. در زیر توضیح كوتاهی در مورد هر منو آمده است.

——————

الف) File (فایل): فرامین لازم برای بازكردن و بستن پایگاه داده. دریافت داده از سایر پایگاه داده ها. ذخیره داده ها. تغییر خصوصیات پایگاه داده. چاپ و غیره ب) Edit (ویرایش): فرامین لازم برای ویرایش و وارد كردن داده ها
پ) View (مشاهده): فرامین لازم برای انتخاب اجزا مختلف پایگاه داده. تغییر خصوصیات پایگاه داده فعال و غیره را در اختیار شما می گذارد.
ت) Insert (درج): فرامین لازم برای درج اقلام مختلف پایگاه داده
ج) Tools (ابزارها): فرامین لازم برای اجرای برنامه های كمكی مختلف. تحلیل پایگاه داده. امنیت و گزینه های متفاوت پیشرفته پایگاه داده
چ) Windows (پنجره ها): فرامین لازم برای تغییر آرایش پنجره ها در محوطه كاری پایگاه داده
ح) Help (كمك): دسترسی به كمك مستقیم

——————-

3- میله ابزار (Tool bar): در این قسمت تعدادی از فرامین ضروری و پراستفاده در برنامه قرار دارد. 4- محوطه كاری پایگاه داده: در این محوطه بزرگ شما بر روی پایگاه داده كار می كنید و داده ها را به آن می افزایید و آنها را ویرایش می كنید.

5- دستیار: این دستیار برای آن است كه شما سوالات احتمالی ممكن خود را به طور مستقیم از او پرسیده و او با جستجو در خود برنامه و همچنین اینترنت تا حد ممكن جواب شما را پیدا كند(البته به صورت انگلیسی)

6- میله وضعیت: در میله وضعیت اطلاعاتی راجع به كاری كه انجام می دهید. نمایش داده می شود. و همچنین خطاها را مشاهده خواهید كرد.

توجه به این نكته ضروری است كه در بعضی مواقع كه امكان استفاده از بعضی از فرامین موجود نمی باشد آنها به صورت غیر فعال در می آیند.
در اینجا باید تین نكته هم ذكر شود كه شما در هنگام انتخاب فرامین از منوها هم می توانید با استفاده از ماوس آنها را انتخاب كنید و هم از كلیدهای میانبر استفاده كنید. روش كار كلیدهای میانبر با استفاده از كلیدهای Ctrl و Alt و حرفی كه در هر فرمان زیر آن خط كشیده شده است شما می توانید به صورت خیلی سریع به فشار همزمان آنها به فرمان دسترسی پیدا كنید. این قابلیت هنگامی مفید است كه شما در محیط اكسس بسیار ماهر شده اید كه دیگر نیاز به استفاده از ماوس ندارید.

خروج از محیط اكسس:

شما می توانید با انتخاب فرمان Exit از منو File از محیط اكسس خارج شوید.

پایگاه داده های نمونه

در درس قبل كار با اكسس را آغاز كردیم و در مورد محیط برنامه صحبت كردیم. در این درس قصد داریم ابتدا مختصرا در مورد Help در برنامه صحبت كنیم و سپس به صورت مفصل در مورد پایگاههای داده نمونه كه در خود اكسس موجود است صحبت كنیم.

دسترسی به راهنما:

راهنمای برنامه برای كسانی كه آشنایی كامل به زبان انگلیسی دارند می تواند مانند یك مرجع كامل و معتبر باشد مثلا هرگاه در مورد عملكرد پایگاه داده. طراحی جدول. یا تعریف بازجست مشكل داشتید می توانید از راهنمای برنامه كه به زبان انگلیسی ساده و روان نوشته شده استفاده كنید و مسلما در مورد سوال شما چه در خود برنامه یا تحت وب جوابی پیدا خواهد شد. در اكسس راههای مختلفی برای دسترسی به راهنما وجود دارد كه متداولترین آنها استفاده از منو Help است.كه فرمامین موجود در این منو را شرح می دهیم:

1- Microsoft access Help : این فرمان دستیار را فعال می كند در صورتی كه دستیار فعال باشد وارد سیستم راهنمایی می شود. شما می توانید با انتخاب این گزینه سوالات خود را از دستیار بپرسید و او نزدیكترین جواب را به سوال شما خواهد داد این امكان بسیار می تواند برای شما مفید باشد و دستیار مانند یك شخص ماهر به تمامی سوالات شما به طریقی پاسخ خواهد داد.

2- Hide The Office Assistant: شما می توانید با استفاده از این فرمان دستیار را مخفی كنید و این در مواقعی به كمك شما می آید كه دستیار قدرت دید شما در محیط را كاهش دهد.

3- What`s This: با استفاده از این گزینه ماوس شما به یك علامت سوال تبدیل می شود و هر كجایی از محیط كه كلیك كنید در مورد آن شما را راهنمایی می كند.

4- Office On The Web: به كمك این گزینه می توانید به سایت ماكروسافت رجوع كنید و آخرین امكانات و اصلاحات در برنامه و همچنین متداولترین سوالها را بپرسید.

5- Detect and Repair: با استفاده از این گزینه اگر در برنامه اكسس شما ایرادی باشد به صورت اتوماتیك رفع می شود.

6- About Microsoft Access: در مورد نسخه فعلی اكسس اطلاعاتی در اختیار شما می گذارد.

یكی دیگر از راهنمایی ها كه در اكسس موجود است راهنمای شناور است به این ترتیب كه با نگه داشتن نشانه ماوس بر روی یك فرمان به مدت چند ثانیه اسم و شاید راهنمایی كوچكی در مورد آن فرمان ظاهر شود. با توجه به اینكه بیشتر خوانندگان این درس با محیط ویندوز و راهنمای آن آشنا هستند و راهنمای اكسس نیز مانند آن است من نیاز بیشتری به توضیح نمی بینم.

سیری در پایگاه داده های نمونه:

در اكسس چهار پایگاه داده نمونه وجود دارد كه می توانید آنها را باز كرده. بررسی نموده و یا مورد استفاده قرار دهید.(البته این نكته قابل ذكر است كه شما حتما باید در موقع نصب این پایگاهها را انتخاب كرده باشید تا نصب شوند وگرنه با قراردادن CD در درایو و نصب دوباره آنها كار را دنبال كنید) این پایگاهها برای كسانی كه تازه شروع به كار با اكسس می كنند بسیار مفید است و چیزهای مفیدی را در برمی گیرد.

بعد از نصب پایگاه داده نمونه شما می توانید با استفاده از منو File و گزینه Open به پوشه Samples در جایی كه اكسس را نصب كرده اید رفته و پایگاه داده را بازكنید(امكان دارد این پایگاه داده به صورت پیش فرض در پایین ترین قسمت منو File موجود باشد) ما در این درس به توضیح پایگاه داده Northwind خواهیم پرداخت.

قبل از شروع كار باید این نكته را ذكر كنم كه تمامی فایلها و جدولهای اكسس در فایلی با پسوند MDB ذخیره می شود.
پایگاه داده Northwind امكان تمرین با یك نرم افزار پایگاه داده كامل را به شما می دهد. این پایگاه داده یك نرم افزار كنترل موجودی برای شركت فرضی Northwind Traders است. بعد از باز كردن این پایگاه داده كه ممكن است مدتی طول بكشد. صفحه ابتدایی ظاهر می شود كه شما می توانید با كلیك روی Ok این پنجره را رد كنید. بعد از این كار پنجره Database این پایگاه نشان داده خواهد شد. این پنجره جایی است كه اكثر كارهای اكسس در آن انجام می شود. این پنجره هفت شاخص دارد كه شما را به شش جز اصلی Access می برد. این پنجره در شكل 31 نشان داده شده است.

برای حركت در صفحات پنجره Database با ماوس برروی شاخصهای كناری پنجره كلیك كنید. كلماتی كه در هر صفحه مشاهده می كنید. معرف جداول. پرسانه ها. فرمها. گزارشها. ماكروها و برنامه های خاص این پایگاه است. مثلا نام یكی از جداول پایگاه داده Shippers است. اگر برروی هر یك از جداول دوبار كلیك كنید جدول مورد نظر باز می شود.

دیگر موارد را نیز می توانید با دوبار كلیك باز كنید به جز ماكروها كه این اشیا به دلیل اینكه شما تازه كار هستید از دسترسی شما حفاظت می شوند و من پیشنهاد می كنم زیاد با آنها ورنروید و این كار را به زمانی كه به طور كامل با عملكرد آنها آشنا شدید موكول كنید.

هنوز انتظار درك پایگاه داده های نمونه را به طور كامل نداشته باشید مثلا با كلیك زدن مكرر به روی جدولOrders. Access جدول مورد نظر را نشان می دهد كاری كه با این جدول می توانید انجام دهید این است كه به سفارشات نگاه كنید. جدول مانند یك صفحه گسترده الكترونیكی كه سطر و ستون دارد كار می كند. با جدول كارهای متنوعی می توانید انجام دهید اما در این مقطع فقط سعی كنید با اكسس. منوهای آن و صفحه رابط آن آشنا شوید. در ادامه دروس جزئیات لازم برای تسلط شما بر هر یك از این موارد ذكر خواهد شد. شما در این مرحله به تمامی فرمها و جدول یك نگاهی بیاندازید و سعی كنید كه با انها بیشتر از قبل آشنا شوید.

در اینجا توضیحات من در مورد این پایگاه داده به پایان میرسه شما تا درس بعدی تمامی پایگاههای نمونه را یك مرور كلی كنید و با آنها آشنا شوید و این نكته را از یاد نبرید كه عجله نداشته باشید با تمامی قسمتها به مرور آشنا خواهید شد تا اینجا كه شما می توانید در بین پایگاهها به راحتی گردش كنید كار بسیار موثری انجام داده اید.

از جلسات بعد بحث پیشرفته تری را در مورد اكسس شروع خواهیم كرد یعنی تا این قسمت دروس چیز خاصی را بیان نكرده ایم و فقط با محیط آشنایی كامل پیدا كرده اید و كار اصلی ما از درس بعد شروع خواهد شد.(ضمنا كار با پایگاه داده های نمونه دیگر را فراموش نكنید)