خريد اينترنتي مقوله اي است که در عرض چند سال اخير به صورت آهسته و تدريجي جاي خود را در ميان کاربران حرفه اي ايراني باز کرده است. مسلما با مشکلاتي که به خاطر قطعي و وصلي اينترنت يا سرعت کند آن هميشه در ايران وجود داشته است، هيچ گاه مردم ايران نتوانسته اند به صورت کامل به سيستم هاي خريد از فروشگاه هاي اينترنتي اطمينان داشته باشند. گذشته از مشکل اينترنت، بحث امنيت هم هميشه مطرح بوده است و بسياري از افراد از اين ماجرا واهمه داشته اند که مبادا اطلاعات مربوط به کارت بانکي آن ها توسط يک درگاه نامطمئن پرداخت الکترونيک، فاش شده و دست افراد نا اهل بيفتد. با تمامي اين مشکلات باز هم افرادي بوده اند که به سراغ اين نوع از خريدها رفته و باعث ايجاد رونق در فروشگاه هاي اينترنتي شده اند. به گونه اي که امروزه شاهد آن هستيم که تعداد اين فروشگاه ها که يک کسب و کار الکترونيکي رسمي براي خود دست و پا کرده اند در مقايسه با گذشته بسيار بيشتر شده است.

به دليل همين استقبال کاربران و فعالان اين عرصه بوده که مديران کشور سعي بر اين داشتند به گونه اي رسميت بيشتري به اين دسته از کسب و کارها ببخشند و در کنار آن باعث ايجاد امنيت بيشتري در فضاي کسب و کار الکترونيک کشور شوند. حتما تا به حال نام (نماد الکترونيکي) يا (اي نماد) به گوش شما هم خورده است. در حال حاضر اگر شما تصميم داشته باشيد که کار اينترنتي براي خود به راه بيندازيد و خريد و فروشي را از طريق اين بستر انجام دهيد بايد يک تاييديه داشته باشيد. نماد اعتماد الکترونيکي در حقيقت يک اعتبار يا نشانه است که از طرف مرکز توسعه تجارت الکترونيکي کشور که وابسته به وزارت صنعت، معدن و تجارت ايران است به عنوان يک تاييديه يا مجوز به فروشگاه هاي اينترنتي داده مي شود. هر فروشگاهي که صاحب نماد الکترونيکي باشد به طور حتم مي تواند مشتريان بيشتري را به خود جلب کند زيرا با وجود اين نماد مردم هم آسان تر مي توانند به آن فروشگاه اعتماد داشته باشند. به اين ترتيب حداقل اين طرز فکر وجود خواهد داشت که روند فعاليتي اين وب سايت و مشخصات مالک آن يک بار توسط يک سازمان رسمي مورد بررسي قرار گرفته است و اگر قرار به انجام يک اقدام خلاف وجود داشته باشد، کار براي پيگيري رسمي بسيار آسان تر خواهد بود. اين ها را گفتيم تا بدانيد که روند انجام کار اينترنتي يا به راه اندازي يک کسب و کار الکترونيک در ايران به صورت کلي با سال هاي قبل تفاوت پيدا کرده است. در حال حاضر تعداد افرادي که اين دسته از کسب و کارها را جدي مي گيرند بسيار بيشتر از گذشته شده است و گذشته از اين مورد، مردم هم تمايل بيشتري پيدا کرده اند که بسياري از کارهاي خود را از طريق بستر آنلاين انجام داده و در کوچه و خيابان سرگردان نشوند. تعداد فعالان اين عرصه هم به نسبت بيشتر شده است و شايد شما همين امروز يکي از افرادي باشيد که يک ايده نوين به ذهنتان براي راه اندازي يک فروشگاه اينترنتي مي رسد. بايد بدانيد که براي گرفتن نماد اعتماد الکترونيکي که به نوعي مجوز فعاليت و کار شماست، به چه ترتيبي بايد وارد عمل شويد. در موضوع ويژه اين هفته شما را بيشتر با مباحث مربوط به نماد الکترونيکي آشنا خواهيم کرد.

نماد اعتماد الکترونيکي چيست؟

همان طوري که گفتيم در حال حاضر براي فعاليت يک سايت تجاري در کشور و راه اندازي يک فروشگاه اينترنتي، لازم است که بر نحوه فعاليت اين دسته از پايگاه ها به صورت کامل نظارت شود تا اگر اشتباهي از جانب آن ها رخ داد، امکان پيگيري به آساني وجود داشته باشد. تا قبل از اين به دليل ثبت نشدن پايگاه هاي الکترونيکي تجاري و فروشگاه هاي مجازي در کشور و نداشتن مجوز اين وب سايت ها از طرف ارگان هاي رسمي، هيچ آمار دقيقي از ميزان و نحوه تخلفات و اشتباهات صورت گرفته در فضاي اينترنت خريد و فروش کشور وجود نداشت. به همين دليل هم مسئولان و مديران آگاه براي بالا بردن امنيت فضاي تجارت مجازي، به پايگاه هايي که قصد فعاليت در اين زمينه را دارند نماد اعتماد و پروانه کسب ارائه مي کنند. در مورد اين نماد بايد بدانيد که در حال حاضر نمادها به دو گونه مختلف هستند. در دسته اول نماد دائم يک ستاره قرار مي گيرد. البته تا سال گذشته يک نوع نماد ديگر با نام نماد موقت هم وجود داشت که پس از آن اين سبک از نماد به نماد دائم يک ستاره تبديل مي شد. در حال حاضر براي گرفتن نماد دائم يک فرآيند جداگانه در جريان خواهد بود که بر اساس آن پروسه بررسي فروشگاه شما جهت دريافت نماد دائم آغاز خواهد شد. اگر تمايل داريد که اين نماد را داشته باشيد بايد بدانيد که گرفتن نماد دائم نياز دارد که مجموعه اي از معيارها بررسي شود و در اين مرحله کار شما بسيار مشکل خواهد بود. در مرحله دوم هم نمادي با عنوان نماد دائم دو ستاره قرار مي گيرد. اگر بخواهيم اين نماد را با نماد مرحله قبل مقايسه کنيم، بايد بگوييم که فرآيند اعطاي نماد دائم دو ستاره از نظر بررسي معيارها دقيقا مشابه و مطابق با نماد اعتماد تک ستاره است. اما تنها تفاوتي که در اين ميان ديده مي شود اين است که براي دريافت نماد دائم دو ستاره فروشگاه شما الزام دارد که گواهي امنيت SSL را در وب سايت فروشگاه نصب داشته باشد. اگر شما تصميم به راه اندازي يک کسب و کار الکترونيکي داريد بايد بعد از انجام اقدامات و مراحل اوليه و رعايت کردن پيش نيازها، به فکر گرفتن نماد اعتماد الکترونيکي باشيد، براي گرفتن اين نماد مي توانيد به سايت نماد اعتماد وارد شده و براي ثبت نام اقدام کنيد. اگر براي گرفتن نماد اعتماد دائم دو ستاره تمايل داريد بايد به منظور مبادله امن اطلاعات بين کاربران و سامانه، از درگاه امن SSL براي مبادله اطلاعات استفاده کنيد و براي دريافت گواهي امنيت SSL هم اقدام کنيد.

چرا نماد باعث ايجاد اعتماد مي شود؟

مسلما يکي از مهم ترين عوامل توسعه تجارت الکترونيک همين است که اعتماد و اطمينان کافي در ميان کاربران خدمات الکترونيکي وجود داشته باشد. اگر يک خريدار بخواهد به کسب و کارهاي اينترنتي اعتماد پيدا کند، بايد خيالش از چند مورد راحت باشد. اول اين که مالک کسب و کار شناسايي و امکان مراجعه به آن در صورت بروز اشکال وجود داشته باشد. دوم اين که بداند اطلاعات کالاها يا خدمات ارائه شده در وب سايت کامل و صحيح هستند و اين که يک گارانتي معتبر و ارائه خدمات پس از فروش وجود دارد. مواردي مانند واضح بودن روند برگرداندن يا تعويض کالا و پس گرفتن پول، محفوظ ماندن اطلاعات شخصي و مالي خريداران و در نهايت وجود امنيت کافي وب سايت براي انجام تراکنش هاي مالي باعث مي شود که تاييد يک موسسه و مرکز ملي اعتماد ضروري به نظر برسد. به اين ترتيب اگر تمامي اين موارد توسط يک موسسه ملي مورد تاييد قرار بگيرد، مردم مي توانند با خيالي آسوده از فروشگاه هاي اينترنتي خريد کنند. مطالعات و تحقيقاتي که تا به امروز انجام شده، نشان دهنده اين امر است که اگر کسب و کار اينترنتي توسط يک موسسه يا مرکز ثالث معتبري مورد تاييد قرار بگيرد، بيشترين تاثيرگذاري را در مراجعه و اعتماد خريداران به کسب و کار اينترنتي خواهد داشت. در چنين حالتي خريدار احساس امنيت کامل دارد و حتي اگر از اطلاعات شخصي او سوءاستفاده شود، باز هم مي تواند براي شکايت از طريق مراجع قانوني به آساني اقدام کند. در ايران هم که اين کار به عهده مرکز توسعه تجارت الکترونيکي است تا مسئوليت ايجاد زير ساخت هاي امنيت و اعطاي نماد اعتماد الکترونيکي به کسب و کارهاي اينترنتي را به عهده بگيرد. هدف اصلي از اعطاي اين نماد به دست آوردن اعتماد مردم و قانونمند کردن فعاليت کارهايي است که به صورت اينترنتي انجام مي شود. بايد بدانيد که نماد اعتماد الکترونيکي به صورت يک علامت در بالاي سايت هايي قرار خواهد گرفت که از نظر قانوني فعاليت آن ها مورد تاييد قرار گرفته است. مسلما سازمان دهي سايت هاي تجاري کشور يک گام بسيار موثر و کارآمد براي ايجاد فضاي تجارت الکترونيک در کشور خواهد بود. خريداران هم بايد با جست وجو در فهرست وب سايت هاي موردتاييد، از صحت ( نماد اعتماد الکترونيکي) که در بالاي سايت ها مي بينند، اطمينان حاصل کنند زيرا اين امکان هم وجود دارد که متخلفاني اين نماد را به صورت جعلي در وب سايت خود قرار دهند تا بتوانند اعتماد خريداران را به سمت خود جلب کنند اما بايد بدانيد که اين نماد قابل کليک خواهد بود و بعد از کليک روي آن صفحه اي براي شما باز مي شود، که شناسنامه نماد اعتماد الکترونيکي فروشگاه را به شما نشان خواهد داد.

چرا رشد فروشگاه هاي اينترنتي کند است؟

فرض کنيد همين الان با توجه به حرف هايي که زديم تصميم بر اين مي گيريد که يکي از کالاهاي مورد نيازتان را از طريق يک فروشگاه اينترنتي خريداري کنيد. اگر نام کالايي که مد نظرتان است را در موتور جست وجوي خود تايپ کرده و بخواهيد به دنبال يک فروشگاه مناسب براي خريد خود بگرديد، با انواع و اقسام فروشگاه هاي اينترنتي مواجه خواهيد شد که به هيچ عنوان معلوم نيست کدام يکي از اين فروشگاه ها به ديگري برتري دارد. با اين اوصاف ممکن است که در ميان انبوه اين فروشگاه هاي اينترنتي، گيج شده و نتوانيد که سايتي را انتخاب کنيد و شايد از خريد خود کاملا پشيمان شويد. بر اساس آماري که ارائه شده است، در حال حاضر بيش از 15 هزار وب سايت در کشور فعاليت دارند. مسلما افزايش فروشگاه هاي مختلف در ميان وب سايت هاي موجود به نوعي باعث شده است که کاربران سردرگم شده و عطاي خريد خود را به لقايش ببخشند. بعد از گذشت مدت زمان زيادي از مطرح شدن بحث گرفتن مجوز يا نماد اعتماد الکترونيکي تعداد کمي از فروشگاه هاي اينترنتي براي دريافت نماد الکترونيکي، اقدام کردند و سخت گيري هايي هم که در راستاي اعطاي اين نماد وجود داشت باعث شد که اوضاع نا به سامان فروشگاه ها همچنان به همين حالت باقي بماند. بسياري از افرادي که براي گرفتن اين نماد اقدام کرده اند اعتقاد دارند که پيچيده بودن مراحل و کند پيش رفتن روال کاري در اين زمينه باعث شده است که بسياري از فروشگاه ها قيد گرفتن اين نماد را بزنند. از طرف ديگر فعاليت فروشگاه هاي اينترنتي بدون داشتن مجوز، قانوني نيست و اگر مشکلي در اين زمينه به وجود آيد، خريدار و فروشنده مقصر هستند و امکان انجام شکايت و پيگيري مشکل وجود نخواهد داشت. کارشناسان اينترنتي اعتقاد دارند که به دليل اين که فعالان فروشگاه هاي اينترنتي بعد از دريافت نماد اعتماد به گرفتن پروانه تمايلي ندارند باعث شده است که اين دسته از فروشگاه ها نتوانند رشد خوبي داشته باشند. مسلما هر چه تعداد فعالان اصلي فروشگاه هاي اينترنتي معتبر بيشتر باشد، اعتماد مردم هم به اين گروه بيشتر شده و استقبال آن ها از خريدهاي اينترنتي افزايش پيدا خواهد کرد. متاسفانه بسياري از فعالان اين بازار فکر مي کنند که تنها گرفتن نماد الکترونيک کافي است و بعد از طي کردن اين مرحله کسب و کار پر رونقي خواهند داشت. مسلما اگر فرآيند دريافت مجوز براي فروشگاه هاي اينترنتي، يک پروسه ساده داشته باشد، با توجه به اين که قشر جوان کشور ما خلاقيت زيادي دارند، اين افراد وسوسه خواهند شد که يک وب سايت فروش آنلاين در زمينه هاي مختلف به راه اندازند. اما بايد اين نکته را هميشه به خاطر داشته باشيد که اين مديريت يک فروشگاه آنلاين است که موجب رشد يا شکست خوردن آن فروشگاه ها خواهد شد. مشکل مديريتي در کشور ما هميشه وجود داشته است و در حال حاضر تعداد فروشگاه هاي مجازي که با يک مديريت موفق توانسته اند جاي بسيار خوبي را در ميان کاربران و مردم باز کنند و اعتماد آن ها را به درستي جلب کرده و فروش بالايي داشته باشند، بسيار کم هستند.

راه فروشگاه هاي اينترنتي بدون نمادالکترونيکي ناهموار است

حقيقت تلخي که رابطه با قانون مند شدن فعاليت فروشگاه هاي اينترنتي وجود دارد اين است که با وجود تمامي تلاش هايي که در اين رابطه شده تا به فعاليت اين دسته از فروشگاه هاي مجازي رسميت بخشيده شود اما باز هم با اين وجود هنوز تعداد زيادي از اين فروشگاه ها هستند که به رسميت نرسيده و تخلفاتي که در اين عرصه ديده مي شود، کم نيستند. از گوشه و کنار دائما اين موضوع شنيده مي شود که خريداران اينترنتي بايد در اين زمينه چشمي بينا و گوشي شنوا داشته به آساني به هر فروشگاهي اعتماد نکنند و مسلما اين مشکلات راه براي ديگر فعالان اين عرصه ناهموار خواهد کرد. رشد فروشگاه هاي مجازي غير معتبر باعث ايجاد بي اعتمادي نسبت به اين بستر خواهد شد. فعالان حوزه فروشگاه هاي اينترنتي در حال حاضر با اشاره به رشد تعداد فروشگاه هاي مجازي و خريد و فروش هاي اينترنتي موجود کمي فضا و ديد مردم نسبت به اين فروشگاه ها تغيير پيدا کرده است اما بايد بدانيد که چيزي در حدود نيمي از اين فروشگاه ها فاقد نماد الکترونيک و پروانه کسب هستند و اين مي تواند يک نقطه ضعف بزرگ در اين زمينه باشد. فعالان حوزه تجارت الکترونيک مي گويند که صرفه جويي در زمان و وقت، به دست آوردن قيمت هاي مناسب تر، تنوع بيشتر، کسب اطلاعات کامل در مورد محصولات و وجود امکان مقايسه کالاها با هم، دسترسي به بازار و امکانات موجود در شهرهاي بزرگ تر از نقاط دور کشور و همچنين کاهش مواردي نظير ترافيک و آلودگي هوا، همه از جمله مزاياي بي شمار فروشگاه هاي اينترنتي هستند. اما ماجرا به همين جا ختم نمي شود و مواردي نظير فعاليت نا مناسب و خدمات دهي نامطلوب برخي از اين فروشگاه هاي الکترونيک باعث شده است تا فضاي کسب و کار اينترنتي در کشور نا امن به نظر برسد. اين که مديران اين فروشگاه ها اين سبک از کار را بسيار آسان و ساده مي بينند باعث مي شود که با دست پايين گرفتن مشکلات، نتوانند به خوبي از پس کار برآيند و اين ماجرا باعث زيان بسياري از صاحبان فروشگاه هاي اينترنتي خواهد شد. در حال حاضر بيش از هزار فروشگاه اينترنتي در کشور وجود دارد اما تنها تعداد بسيار محدودي از آن هاست که معتبر هستند. يکي از مديران اين فروشگاه ها اعتقاد دارد که ديدگاه راه اندازي يک فروشگاه اينترنتي کار بسيار ساده و کم هزينه اي در کشور ماست و همين ماجرا باعث شده که تعداد زيادي از کاربران اينترنتي تصميم به راه اندازي يک فروشگاه مجازي بگيرند. اما عدم تبحر در کار و وجود برخي از مشکلات براي خريداران باعث شده است که آن ها دچار ضرر زيادي شده و به دليل نبود ارائه خدمات مناسب به مشتري ها، يک بي اعتمادي و احساس عدم اطمينان را در ميان مردم نسبت به فروشگاه هاي اينترنتي ايجاد کنند. با ورود شرکت هاي بزرگ تر به اين حوزه، شايد بسياري از مشکلات به مرور زمان برطرف شود اما زماني که يک نام تجاري يا برند بر اساس خدمات رساني يا سرويس دهي مناسبي که به مشتريان دارد، در ذهن آن ها ماندگار شود، مي توان گفت که فروشگاه هاي اينترنتي به موفقيت لازم در اين حوزه دست پيدا کرده اند.

خريداران محدود هستند

با وجود اين که گفتيم تعداد فروشگاه هاي اينترنتي در کشور بسيار زياد است، اما آمار خريداران از اين فروشگاه ها در حد قابل توجهي نيست. در حال حاضر تنها حدود 2 تا 3 درصد و در حالت بسيار خوش بينانه چيزي بين 5 تا 10 درصد از مردم با موضوعي نظير خريد اينترنتي و يا ورود به فروشگاه هاي اينترنتي و خريد از آن ها آشنايي دارند. به دليل اين که اين پديده در کشور ما يک پديده نوظهور به نظر مي آيد و بسياري از مردم با آن به اندازه کافي آشنايي ندارند، استقبال گسترده اي هم از اين مورد تا به حال صورت نگرفته است. اما همان گونه که گفتيم مشکل فقط به عدم آشنايي يا بي اطلاعي مردم مربوط نمي شود. در شرايطي که بسياري از سرويس دهندگان يا فروشگاه هاي اينترنتي کار خودشان را به صورتي کاملا اشتباه انجام مي دهند، باعث ايجاد دلزدگي در همان تعداد محدود خريداراني که در حال حاضر اين روند را تست کرده اند، مي شوند. اما با تمامي اين اوصاف بايد گفت که وجود چيزي با عنوان نماد اعتماد الکترونيکي، يک نقطه قوت بسيار مهم در اين راستا به نظر مي رسد زيرا همين که مهر تاييد يک سازمان رسمي به روند فعاليت يک فروشگاه اينترنتي، زده شود، باعث خواهد شد که مردم هم خود به خود به سمت آن تمايل پيدا کنند. بايد به آينده اميدوار باشيم و با اين ديد به اين ماجرا نگاه کنيم که همان گونه که استفاده از خدمات بانکداري الکترونيک در چند سال گذشته براي مردم بسيار نامانوس بود مي بينيم که در حال حاضر به يک امر بسيار عادي و طبيعي تبديل شده است به گونه اي که ديگر مردم حاضر نيستند به بانک مراجعه کنند و بسياري از کارهاي خود را به صورت اينترنتي انجام مي دهند. اگر کمي بخواهيم خوش بين باشيم بايد بگوييم که همين روند در مورد فروشگاه هاي اينترنتي هم طي خواهد شد و اين همان راهي است که کشورهاي پيشرفته جهان، سال ها قبل آن را طي کرده اند و چرا ما نتوانيم از پس آن برآييم؟. البته بايد نکاتي را هم مد نظر قرار داد از جمله اين که ورود به اين بخش بايد مشابه ورود به بخش هاي ديگر اقتصادي بوده و با مطالعه و ارزيابي کامل در اين وادي قدم گذاشته شود. مردم هم بايد در هنگام خريد از يک فروشگاه اينترنتي توجه داشته باشند که فروشگاه مورد نظرشان مورد تاييد چه سازمان يا چه مراکزي است و آيا مجوز مورد نياز براي فعاليت را دريافت کرده است؟ آيا نماد اعتماد الکترونيکي دارد؟ تا بتوانند با اطمينان بيشتري خريد کنند.