هفته ی گذشته مایکروسافت اعلام کرد دیگر مشکلات امنیتی ویندوز XP را بررسی نخواهد کرد و به روزرسانی و بسته ی امنیتی دیگری هم برای آن منتشر نمی کند. ویندوز XP تاکنون دوازده سال پر افتخار را پشت سر گذاشته و با اینکه نسخه های خیلی پیشرفته تر، قوی تر و ایمن تر از ویندوز XP عرضه شده اند، هنوز قدرتمند است و اکثر نیازهای یک کاربر را برآورده می کند. به همین خاطر بسیاری از مردم جهان هنوز از آن استفاده می کنند. در این مقاله می خواهیم نگاهی گذرا به فراز و نشیب های ویندوز از XP تا ۸.۱ داشته باشیم.

سال ۲۰۰۰: مایکروسافت باید دو نیم شود!

مایکروسافت باعرضهٔ ویندوز ۹۵ و بعد از آن ۹۸، تحول بزرگی در بازار رایانه و سیستم عامل ایجاد کرد و توانست نوعی انحصار در بازار رایانه به دست آورد. این پیشرفت با فراگیر شدن استفاده از اینترنت همزمان شد و کاربران زیادی به استفاده از رایانه روی آوردند. در همین حین شکایاتی از مایکروسافت مطرح شد که از قدرت و انحصاری که در بازار رایانه به دست آورده سوءاستفاده کرده است. در سال ۲۰۰۰ میلادی دادگاه آمریکا حکمی علیه مایکروسافت صادر کرد که به موجب آن می بایست مایکروسافت به دو شرکت با وظایف متفاوت تقسیم می شد. البته با تغییر قاضی پرونده ی مایکروسافت، آن حکم جنجالی تغییر کرد و هیچ گاه اجرایی نشد ولی داستان دو نیم شدن مایکروسافت تا ابد در تاریخ این شرکت باقی ماند و تولیدات مایکروسافت تا سال های سال تحت تأثیر احکام صادرشده در آن دادگاه بودند.

سال ۲۰۰۱: استقبال از ویندوز XP

ویندوز XP یک برتری خاص نسبت به نسخه های پیشینش داشت که می توان آن را یک ویژگی انقلابی در آن زمان دانست. ویندوز XP دو سیستم عامل تجاری و خانگی را در یک سیستم عامل تلفیق کرد و قدرت را در عین زیبایی برای هر دو گروه از کاربران به ارمغان آورد. Windows NT به عنوان هسته ی جدید ویندوز جایگزین هسته ی قدیمی تر که ترکیبی از DOS و ویندوز بود، شد. کاربران ویندوز ۲۰۰۰ که نسخه ی تجاری ویندوز بود، یک سال پیش از ویندوز XP از هسته ی Windows NT استفاده کرده بودند. معرفی ویندوز XP یک ماه بعد از حمله ی ۱۱ سپتامبر در نیویورک انجام شد. جالب است بدانید ویندوز XP در ابتدا اصلاً موفق نبود و بعد از یک سال از معرفی آن کمتر از ۱۰ درصد از کاربران ویندوز حاضر به ارتقای سیستم عامل خود به ویندوز XP شده بودند.

سال ۲۰۰۲: آغاز عصر ایمنی رایانه

تنها چند ماه از انتشار ویندوز XP گذشته بود که بیل گیتس یادداشت مشهورش را با عنوان «پردازش های قابل اعتماد» منتشر کرد. با فراگیر شدن اینترنت میان مردم جهان، یک تهدید بسیار بزرگ ویندوز را نشانه گرفته بود. هکر ها توانسته بودند با دو کرم بسیار خطرناک با نام های Code Red و Nimda به سرورهای ویندوز در سال ۲۰۰۱ حمله کنند. بیل گیتس همزمان با انتشار یادداشتش، تمام توسعه های جدید را تعطیل کرد و برنامه نویسان مشغول دیدن آموزش های ایمنی رایانه ای شدند. مشکلات ایمنی ویندوز آن قدر زیاد بود که تا سال های سال بخش بسیار مهمی از فرایند توسعه را به خود اختصاص داد.

مایکل هاوارد ده سال بعد بیان داشت: بیل گیتس خیلی کم یادداشت های این چنینی منتشر می کرد و انتشار آن یادداشت نشانه ای از اتفاق بسیار مهم در مایکروسافت بود.

سال ۲۰۰۳: به روزرسانی ویندوز در «سه شنبه اصلاح»

حمله ی بد افزارها به ویندوز ادامه داشت تا اینکه در سال ۲۰۰۳ یک بد افزار به نام MSBlast/32 یا Blaster بسیار فراگیر شد. این بد افزار که رایانه را مرتباً Restart می کرد از طریق شبکه و پروتوکل RPC انتشار می یافت. در اکتبر سال ۲۰۰۳ مایکروسافت تصمیم گرفت که به روزرسانی ها را در روز خاصی از هر ماه منتشر کند تا مشتریان بتوانند برای به روزرسانی رایانه های خود برنامه ریزی کنند. لازم به ذکر است برای مشتریانی که تعداد زیادی رایانه دارند (مثل ادارات) مهم است که برای به روزرسانی امنیتی رایانه های خود برنامه داشته باشند. روز سه شنبه ی دوم هر ماه برای این کار انتخاب شد و سه شنبه ی اصلاح (Patch Tuesday) نام گرفت.

سال ۲۰۰۴: ویندوز XP سرویس پک ۲

با ظهور مشکلات ایمنی متعدد در سیستم عامل ویندوز، مایکروسافت تمام تلاشش را بکار گرفت تا فرایند توسعه ی نرم افزاری خود را بهینه سازی و اصلاح کند.در این راستا روش جدیدی برای طراحی و توسعه ی نرم افزار به وجود آمد به نام چرخه ی حیاتی توسعه ی ایمنی (Security Development Lifecycle). یکی از اولین محصولات این چرخه سرویس پک ۲ ویندوز XP بود که «تخته شیرجه» (Springboard) نامیده شد. بعضی معتقدند سرویس پک ۲ ویندوز XP تغییرات زیاد و اساسی در سیستم عامل ایجاد می کرد به طوری که می توانست به عنوان یک سیستم عامل مجزا منتشر شود. ولی مایکروسافت عمداً آن را به صورت رایگان برای کاربران ویندوز XP عرضه کرد تا کاربران بیشتری ویندوزشان را ارتقا بدهند.

با گذشت چند سال از انتشار ویندوز XP منتقدین به این نتیجه رسیده بودند که ظاهر جدید ویندوز بد نیست و اگر کسی هنوز عادت به ظاهر پیشین ویندوز دارد می تواند به راحتی ویندوز XP را شبیه به ویندوز ۲۰۰۰ کند.

سال ۲۰۰۵: سقوط شاخ دراز!

مایکروسافت آرزو های بلند و بالایی برای نسخه ی بعدی ویندوز داشت و آن را شاخ دراز (Longhorn) نام گذاری کرده بود. Longhorn قابلیت های خارق العاده ای داشت و قرار بود دنیای رایانه را به انحصار خود درآورد. Longhorn در کنفرانس حرفه ای برنامه نویسان در سال ۲۰۰۳ توانست توجه زیادی را به خود جلب کند.

در سال ۲۰۰۴ که اولین نسخه ی آزمایشی از Longhorn منتشر شد خیلی امیدوارکننده نبود. بیشتر قابلیت های Longhorn درست کار نمی کرد لذا با ورود به سال ۲۰۰۵ تیم ویندوز در آرزوهای بلندبالای خود تجدیدنظر کردند. مایکروسافت تصمیمی گرفت در وال استریت ژورنال در مقاله ای با نام «راه اندازی مجدد Longhorn» به چاپ رسید. مایکروسافت به این نتیجه رسیده بود که Longhorn گزینه ی مناسبی برای جایگزین کردن ویندوز XP نیست لذا بیشتر تلاشی که برای Longhorn انجام داده بود را دور ریخت و از نو برای تولید یک سیستم عامل جدید برنامه ریزی کرد.

سال ۲۰۰۶: ویستا وارد می شود

بعد از آبروریزی که به خاطر شکست Longhorn ایجاد شده بود انتظار داشتیم نسخه ی بعدی ویندوز یک نسخه ی متعادل با کارایی مناسب باشد. هیچ کس پیش بینی نمی کرد نسخه ی بعدی ویندوز هم محکوم به شکست شود.

تغییرات زیادی در بخش ارتباط با سخت افزار ویندوز ویستا به وجود آمده بود که نیاز داشت سازندگان سخت افزار درایورهای خودشان را با تغییرات ویندوز سازگار کنند. ولی تأخیرهای متعدد مایکروسافت در عرضه ی ویستا باعث شد سازندگان به ویندوز ویستا بی توجه شوند. علاوه بر این مایکروسافت به برخی سازندگان اجازه داده بود کارت های گرافیکی تولید و روانه ی بازار کنند که اصلاً از قابلیت Aero پشتیبانی نمی کردند. این قابلیت که نماد ویندوز ویستا است، یک جلوه ی جذاب تصویری و وجه تمایز ویندوز ویستا با نسخه های پیشینش به حساب می رفت.

عدم برنامه ریزی مناسب برای ویندوز ویستا منجر به شکست سیستم عامل جدید مایکروسافت شد. ویستا تا منتشر شدن سرویس پک ۱ تنها یک مشت کد بود که درست کار نمی کرد. حتی بعد از منتشر شدن سرویس پک ۱ ویندوز ویستا، سازندگان سخت افزارها نتوانستند با آن هماهنگ شوند و درایورهایی که درست کردند در ویستا کارایی بسیار ضعیف و نامناسب داشتند.

سال ۲۰۰۷: شما از نسخه ی اصلی ویندوز استفاده نمی کنید!

ویندوز XP علاوه بر مشکلات فراوان امنیتی، یک ایراد دیگر هم دارد که البته بیشتر به مایکروسافت مربوط می شود تا به کاربران. نصب نسخه ی غیر اصلی آن کار بسیار راحتی است و بسیاری از مردم جهان بدون اینکه پولی بابت ویندوز بپردازند آن را با یک سریال جعلی نصب می کنند و از تمام قابلیت های آن استفاده می کنند. مایکروسافت برای رفع این مشکل یک سیستم تشخیص نسخه ی اصلی (Genuine) از غیر اصلی در ویندوز ویستا قرار داد (WGA) که اگر اصلی بودن سیستم عامل توسط این نرم افزار تشخیص داده نشود، برخی قابلیت های سیستم َعامل مثل قابلیت های امنیتی، به روزرسانی ها و … غیرفعال می شود و مرتباً به کاربر یادآوری می شود که ویندوز شما اصل نیست.

WGA در سال ۲۰۰۷ کارش را آغاز کرد و در ابتدای راه بسیار ضعیف بود. بسیاری از کاربران با اینکه نسخه ی اصلی ویندوز را خریده بودند با نصب یک نرم افزار یا تغییری در سخت افزار رایانه ی خود با پیغام «اصلی نبودن ویندوز» و سپس از کار افتادن برخی قابلیت های آن مواجه می شدند.

در سال ۲۰۰۸ بیشتر ایرادات WGA برطرف شده بود و به خوبی کار می کرد ولی با این حال تأثیر منفی خود را در ذهن کاربران ویندوز ویستا ثبت کرده بود.

سال ۲۰۰۸: تیر خلاص اپل به مایکروسافت با تبلیغ «مک بخرید»

تبلیغات تلویزیونی اپل با عنوان «مک بخرید» در سال ۲۰۰۶ آغاز شد ولی در سال ۲۰۰۸ حملات بی رحمانه ای به ویندوز ویستا انجام داد و با برشمردن ایرادات فراوان آن، کاربران را ترغیب به خرید مک می کرد.

سال ۲۰۰۹: ویندوز ۷، آنچه که باید از اول به جای ویستا می آمد

به خاطر مشکلات امنیتی ویندوز XP و ایرادات فنی فراوان در ویندوز Longhorn و ویستا، پیش بینی می کردیم که در سال های بعد از ویستا یک نسخه از ویندوز ارائه شود که مشکلات نسخه های قبلی ویندوز را نداشته باشد.

تحت مدیریت استیفن سینوفسکی، ویندوز ۷ در زمان بندی مناسب عرضه شد. این دفعه برخلاف دفعه ی قبل، سازندگان سخت افزارها با ویندوز ۷ هماهنگ بودند و البته ویندوز ۷ تغییرات عمیق فراوان نداشت که مشکلات زیادی برای تولیدکنندگان سخت افزار به وجود آورد. ویندوز ۷ بسیار بهتر از ویستا بود به طوری که گفته می شود از اول باید به جای ویستا می آمد. انتشار ویندوز ۷ یک تحول بسیار خوب در سیستم عامل ویندوز و بزرگ ترین موفقیت مایکروسافت به حساب می آید.

سال ۲۰۱۰: ویندوز ۷ بزرگ ترین موفقیت مایکروسافت است

بنا بر آمار NetMarketShare تنها ۹ ماه از عرضه ی ویندوز ۷ گذشته بود که تعداد رایانه های دارای ویندوز ۷ از کل رایانه هایی که در طی این چند سال ویندوز ویستا نصب کرده بودند، بیشتر شد. یکی دیگر از عواملی که به موفقیت ویندوز ۷ کمک کرد، بازیابی اقتصاد جهانی پس از رکود بود که باعرضهٔ ویندوز ۷ همزمان شد. شرکت ها و اداره هایی که به علت مشکلات مالی تاکنون نتوانسته بودند سیستم عامل رایانه هایشان را ارتقا بدهند فرصت پیدا کردند تا بهترین ویندوز دنیا را بر روی رایانه هایشان نصب کنند. در همین روزها بود که اپل تبلت iPad را معرفی کرد و با این کار جدالی تازه در دنیای فناوری به راه انداخت که هنوز ادامه دارد و شرکت های مختلف در زمینه ی تبلت ها با هم رقابت می کنند.

سال ۲۰۱۱: پیش نمایش ویندوز ۸

در زمانی که تبلت ها و رایانه های لمسی در زندگی مردم واردشده اند، مایکروسافت نیاز داشت ظاهر قدیمی ویندوز را که از سال ۱۹۹۵ تغییر اساسی نکرده بود، به گونه ای بهینه سازی کند که مناسب دستگاه های لمسی باشد.

در سپتامبر ۲۰۱۱ مایکروسافت رسماً از ویندوز ۸ رونمایی کرد.نسخه ی نمایشی ویندوز ۸ در ۲۴ ساعت اول انتشارش بیش از ۵۰۰ هزار بار دانلود شد. کاربران در این زمان برای بار اول با رابط کاربری Metro روبرو شدند و مشخص شد تفاوت خیلی زیادی با رابط کاربری قبلی دارد لذا بسیاری از کاربران از آن زده خواهند شد و چندین سال طول خواهد کشید تا از ویندوز ۷ دل بکنند. دقیقاً همین شرایط برای ویندوز XP هم پیش آمده بود.

سال ۲۰۱۲: ورود رسمی ویندوز ۸ به بازار

با مدیریت استیفن سینوفسکی، ویندوز ۸ با دقت و احتیاط پیش روی می کرد. ابتدا یک نسخه ی نمایشی برای کاربران خانگی، یک نسخه ی نمایشی نهایی و سپس نسخه ی کامل ویندوز ۸ عرضه شد. کمی بعد از عرضه ی رسمی ویندوز ۸، استیفن سینوفسکی از سمتش کناره گیری کرد. در همین موقع بسیاری از امیدها برای موفقیت ویندوز ۸ به ناامیدی تبدیل شده بود. چون کاربران (مخصوصاً کاربرانی که از موس و صفحه کلید استفاده می کنند) در کار با ویندوز ۸ دچار مشکلات جدی شده بودند. حتی کاربران حرفه ای برای انجام کارهای ساده ای مثل خاموش کردن سیستم احتیاج به آموزش مخصوص داشتند.

سال ۲۰۱۳: ویندوز ۸.۱ با دکمه ی استارت آمد

مایکروسافت پیش از عرضه ی ویندوز ۸ هر سه سال یک بار از نسخه ی جدید ویندوز رونمایی می کرد ولی باعرضهٔ ویندوز ۸ قول داد این زمان را کوتاه تر کند. باعرضهٔ ویندوز ۸.۱ دقیقاً یک سال بعد از ویندوز ۸، مایکروسافت به قولش عمل کرد. ویندوز ۸.۱ تنها یک سرویس پک نیست بلکه تفاوت های قابل توجهی با ویندوز ۸ دارد.

معلوم است مایکروسافت به بازخورد کاربران نسبت به ویندوز ۸ توجه می کند. در چند ماه بعد از انتشار ویندوز ۸، نرم افزارهای جایگزین منوی استارت، پرفروش ترین نرم افزارهای ویندوز بودند. مایکروسافت این پیام را از کاربران دریافت کرد و دکمه ی استارت را به مکان قبلی اش برگرداند. البته لازم به ذکر است این دکمه بیشتر جنبه ی روانی دارد چون در ویندوز ۸ هم وجود داشت.در ویندوز ۸ کافی است موس را به گوشه ی پایین سمت چپ صفحه بیاورید تا دکمه ی استارت ظاهر شود.

سال ۲۰۱۴: یک به روزرسانی بزرگ برای ویندوز ۸

مایکروسافت چرخ توسعه اش را خیلی سریع کرده است چون هنوز مدت زیادی از عرضه ی ویندوز ۸.۱ نگذشته که یک به روزرسانی عمده ی دیگر برای ویندوز عرضه کرده است. در این به روزرسانی سعی می کند کمی دیگر از نارضایتی کاربران کم کند.

مایکروسافت در کنفرانس برنامه نویسان قول داد که منوی استارت را به ویندوز ۸ برگرداند و قابلیتی فراهم کند که برنامه های Modern (نام جدید جایگزین Metro) به جای اینکه الزاماً تمام صفحه باشند، در یک پنجره اجرا شوند. اقدامات و صحبت های اخیر مایکروسافت حاکی از این است که به رضایت کاربران از ویندوز ۸ بسیار اهمیت می دهد و هر آنچه که تاکنون به آن ایراد می گرفتند به زودی برطرف خواهد شد.

انتقادات گسترده ای که در چند ماه اخیر به ویندوز ۸ شد نشان می دهد انحصاری که مایکروسافت ۱۴ سال پیش در بازار رایانه ها داشت از بین رفته و دیگر آن قدر قدرتمند نیست که دولت آمریکا بخواهد آن را به دو نیم کند.